Το τέλος της εκπαιδευτικής αβύσσου και μια Νέα Εκπαιδευτική Πολιτική

Αρχικά νομίζω είναι φανερό ότι πρέπει πρώτα να καθορίσουμε την κατεύθυνση που θα έχει ο μηχανισμός εκπαίδευσης (Ανθρωπιστική ή Τεχνοκρατική παιδεία;). Πιστεύω ότι είναι καλό να εφαρμοστεί κάτι ανάμεικτο, δηλαδή στο Γυμνάσιο να δίνεται σημασία κυρίως στην γενική και καθολική κατάρτιση του μαθητή και στο Λύκειο να γίνεται τόσο ο διαχωρισμός των κατευθύνσεων όσο και ο καθορισμός της εκπαιδευτικής μορφής. Αυτό γιατί στο Γυμνάσιο ο μαθητής είναι ακόμα άπλαστος, ένα ζυμάρι στα χέρια του σχολείου. Οπότε σε αυτήν την κρίσιμη (κατάλληλη θα έλεγα εγώ) ηλικία είναι αναγκαία η καθολική-ανθρωπιστική γνώση.


Μαθήματα και από τις τρείς (υπαρκτές) κατευθύνσεις (θεωρητική, θετική, τεχνολογική-οικονομίας/ πληροφορικής) είναι απαραίτητο να διδάσκονται κάτω από τις ίδιες συνθήκες και με τον ίδιο τρόπο. Όμως και ο τρόπος διδασκαλίας είναι ωφέλιμο να αλλάξει: Το μονοεδρικό μάθημα-ρομπότ πρέπει να αντικατασταθεί από τον πρακτικό τρόπο διδαχής. Αυτός ο πρακτικός τρόπος αποτελεί ομπρέλα για μετριοπαθείς μακροπρόθεσμες μεταρρυθμίσεις στον χώρο της εκπαίδευσης. Η επαφή του διδασκόμενου με τον υπολογιστή μέσω την διαδραστικοποίησης του μαθήματος και η εκμετάλλευση του διαδικτύου ως πηγή πληθώρας πληροφοριών, οι εκπαιδευτικές εκδρομές και επισκέψεις(!), οι συνθετικές εργασίες, ο εκσυγχρονισμός και ο προσδιορισμός των βιβλίων βάσει της διδακτέας ύλης (από την μία για οικονομία και από την άλλη για προσέλκυση του μαθητή), οι αύξηση των μαθητικών διαγωνισμών και ημερίδων αλλά και οι συνεχείς μετεκπαιδεύσεις των καθηγητών, κυρίως πάνω στην παιδοψυχολογία καθώς αποτελούν του ύψιστους παιδαγωγούς, περιλαμβάνονται μέσα σε αυτό το πακέτο άμεσων, δραστικών, μετριοπαθών και προοδευτικών μεταρρυθμίσεων.

Το κυριότερο ελάττωμα του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος είναι η γραφειοκρατία και το έσχατο σημείο αυτής, η «ποικιλία» των επιτροπών. Οι μεταρρυθμίσεις κωλύονται στις επιτροπές και μπαγιατεύουν δημιουργώντας ένα ακόμα πιο ασφυκτικό κλίμα για το σύνολο των μαθητών, αυτής της ευαίσθητης κοινωνικής ομάδας που το μόνο που ζητά είναι άμεσες αλλαγές.

Πρώτο λοιπόν βήμα είναι η κατάργηση της πλειοψηφίας των επιτροπών και η δημιουργία ενός καθολικού συμβουλίου, υπό την προεδρία του αρμόδιου Υπουργού, με στόχο την άμεση δράση σε όλες τις διατάξεις και τα ζητήματα του Υπουργείου (Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας). Με αυτόν τον τρόπο δεν θα γίνονται διαγγέλματα μέσα από τα πολυμέσα για αλλαγές που πρόκειται να γίνουν σε βάθος οχτώ χρόνων (!). Δεν είναι αποδεκτή μια τέτοια κατάσταση και κυρίως είναι ειρωνική καθώς δημιουργεί σύννεφα στο «οπτικό» πεδίο των μαθητών όσον αφορά το σύστημα και το ίδιο τους το σχολείο. Δημιουργούν σύννεφα στο ίδιο τους το μέλλον, ή τουλάχιστον σε αυτό που θα καθορίσει το μέλλον τους. Αυτή η μεταρρύθμιση αφορά κυρίως την λειτουργία του Υπουργείου.

Όσον αφορά την λειτουργία των σχολείων και του συστήματος εκπαίδευσης επειδή όπως λέει ο σοφός λαός δάσκαλε που δίδασκες…

Δεύτερο βήμα κατά την γνώμη μου είναι μεταβολή της μορφής μετεκπαίδευσης των εκπαιδευτικών. Οι εκπαιδευτικοί και οι «εκπαιδευόμενοι» αποτελούν τον ανθρώπινο παράγοντα στον χώρο της εκπαίδευσης. Ξεκινώντας από τους εκπαιδευτικούς είναι απαραίτητο να πούμε ότι και εκείνοι δεν γεννήθηκαν καθηγητές, διευθυντές ή σύμβουλοι. Κάποια στιγμή στην ζωή τους ήταν και αυτοί μαθητές και αντιμετώπιζαν τις ίδιες ή και χειρότερες  συνθήκες. Αυτό είναι κάτι που οφείλουν να θυμούνται εκείνες τι ωραίες στιγμές στο βάθος του μυαλό τους και της σκέψης τους. Βλέπουμε λοιπόν ότι μέρος της μετεκπαίδευσης είναι και η αυτό-βελτίωση, ο αυτοπεριορισμός και η προσωπική προαίρεση.

Μια άλλη πτυχή της μετεκπαίδευσης είναι ο πραγματικός τομέας των δυνατοτήτων των καθηγητών. Για παράδειγμα θεωρώ απαραίτητο εφόδιο κάθε εκπαιδευτικού (για να έχει κιόλας και τον συγκεκριμένο τίτλο) την γενικότερη γνώση παιδοψυχολογίας. Δεν νοείται παιδαγωγός χωρίς γνώσεις παιδοψυχολογίας. Όταν το είπα αυτό σε διάφορους εκπαιδευτικούς, μου είπαν: Αυτό είναι ουτοπικό! Εγώ επιμένω όμως ότι είναι αναγκαία και χρή να νοείτε υποχρεωτική η συμμετοχή σε σεμινάρια παιδοψυχολογίας και ακόμα η συνεχής ενημέρωση πάνω σε αυτόν τον τομέα. Οπότε μέρος του δεύτερου βήματος είναι η επαναξιολόγηση των ικανοτήτων των εκπαιδευτικών αλλά και των στοιχείων που συμπεριλαμβάνονται μέσα σε αυτήν την λέξη.

Κυκλοφορεί, ακόμα, η φήμη ότι στον βωμό των ξενικών προτύπων βαθμολόγησης θα αλλάξει και το ελληνικό σύστημα βαθμολόγησης στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Δηλαδή η κλίμακα 0-20 που ίσχυε μέχρι στιγμής, τάχα μου, θα αλλάξει ή σε περιγραφική αξιολόγηση (Καλώς, Λίαν Καλώς κλπ) ή θα αντικατασταθεί από κλίμακα 1-5 διότι έτσι είναι στην Ενωμένη Ευρώπη (!)

Φυσικά διατηρώ κάθε επιφύλαξη για αυτήν την είδηση και υπενθυμίζω ότι πρόκειται απλώς για φήμες. Ο χρόνος και η ροή των πραγμάτων θα δείξουν.

Αφού όμως θίχτηκε το εκπαιδευτικό ευρωπαϊκό σύστημα  ας αναφερθούμε λίγο στο τι πραγματικά σημαντικό γίνεται στην Ευρώπη και δεν γίνεται εδώ (στην Ελλάδα).

Η πιο σημαντική λοιπόν επένδυση είναι αυτή των εκπαιδευτικών. Σε σύστημα παιδείας που προτείνω οι εκπαιδευτικοί είναι απαραίτητο να έχουν τουλάχιστον ένα μεταπτυχιακό και να συνεχίσουν να μετεκπαιδεύονται κατά την διάρκεια της δουλείας τους.

Τέλος όλοι είναι απαραίτητο να αξιολογούνται. Μαθητές, καθηγητές και σχολεία και αναλόγως με την απόδοση τους να χρηματοδοτούνται και να μοριοδοτούνται.

Με αυτόν τον τρόπο, τρίτο βήμα αποτελεί ο εκσυγχρονισμός του συστήματος με πρότυπα τα εξαιρετικά ριζοσπαστικά προγράμματα γλωσσομάθειας που ισχύουν στις άλλες χώρες της Ευρώπης. Ακρογωνιαίος λίθος σε αυτό το βήμα αποτελεί η προσφορά πτυχίου επιπέδου Β2 αγγλικών από το σχολείο με το πέρας της τελευταίας τάξης της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (Γ Λυκείου). Φυσικά για γίνει αυτό όμως απαραίτητη κρίνεται η αύξηση των διδακτικών ωρών Αγγλικών στο σχολείο.

Αλλά δεν πρέπει να περιοριζόμαστε μόνο σε αυτό. Δεν πρέπει να τοποθετούμε παρωπίδες στην κατεύθυνση μόνο των Αγγλικών. Καλό θα ήταν η γενική εκπαίδευση πάνω στην Αγγλική Γλώσσα (Α2- οι μαθητές με άλλα λόγια με αυτόν τον τρόπο θα είναι έτοιμοι να δώσουν εξετάσεις για το συγκεκριμένο πτυχίο Α2) να σταματά στην Β Γυμνασίου και από εκεί να συνεχίζουν και άλλες κατευθύνσεις ανάλογα με την ζήτηση που έχουν στην συγκεκριμένη σχολική μονάδα (χωρίς αριθμητικό όριο). Κάτι τέτοιο απαιτεί επαναξιολόγηση των υπό διδασκαλία βιβλίων και άμεση προσαρμογή τους στα νέα δεδομένα. 

Είναι απαραίτητο να υπάρξει ελεύθερος χρόνος κατά την διάρκεια του σχολείου για δραστηριότητες που αρμόζουν στους ελεύθερους μαθητές-πολίτες. Με άλλα λόγια ο καθηγητής πρέπει συχνά να οδηγεί τους μαθητές σε δραστηριότητες εμπέδωσης, στην συμμετοχή σε αναλυτικής και διερευνητικής φύσεως δραστηριότητες, όπως είναι οι διαγωνισμοί, σεμινάρια, παρουσιάσεις κλπ με σκοπό να αναπτυχθεί η ερευνητική δραστηριότητα και να καλλιεργηθεί η δημιουργική και  κριτική άποψη. Ταυτόχρονα απαραίτητη θα είναι διδασκαλία της αισθητικής αγωγής (μουσική και καλλιτεχνικά).

Συνεχίζοντας, τέταρτο βήμα, θα μπορούσε να είναι η ενίσχυση της δημοκρατίας στο σύγχρονο ελληνικό σχολείο. Είναι ευρέως γνωστό ότι στην Ελλάδα γενικότερα λέγονται πράγματα που δεν γίνονται και γίνονται πράγματα που δεν λέγονται… Συνεπώς είναι αδύνατον να αναφέρονται τα βιβλία στο αίσθημα της δημοκρατίας και τελικά δημοκρατία να μην υπάρχει στην οργάνωση του σχολείου. Σε αυτό το σύστημα παιδείας είναι αναγκαίο να αναπτυχθούν περαιτέρω και να αποκτήσουν ουσιαστικές και διοικητικές εξουσίες τα 15μελη και τα 5μελη. Ταυτόχρονα θεωρείται απαραίτητη η θεσμοποίηση της γενικής συνέλευσης των μαθητών, η οποία θα πραγματοποιείτε τρείς φορές μέσα στην σχολική χρονιά και συγκεκριμένα τρεις Παρασκευές, τις τρεις τελευταίες διδακτικές ώρες. Τέλος  είναι ωφέλιμο να δημιουργεί το 30μελες συμβούλιο (που θα αποτελείτε από το 15μελές και τους προέδρους των 5μελών) μια φορά τον χρόνο με σκοπό τον απολογισμό της συνολικής δουλείας και προσφοράς κατά την διάρκεια της χρονιάς.

Μέσα από αυτά (και συγκεκριμένα από την Γενική Συνέλευση των Μαθητών) θα απορρέει ο Μαθητικός Κώδικας, ο οποίος αποτελεί τους κανόνες του σχολείου που ρυθμίζουν τις βεβιασμένες και εξαιρετικά απρόσωπες τώρα πια σχέσεις ανάμεσα μαθητών-καθηγητών.

Επίσης το πέμπτο βήμα, και πιο σημαντικό, είναι η προσαρμογή του προγράμματος σπουδών. Ριζοσπαστική πρόταση θα ήταν οι συνθετικές εργασίες σε πληθώρα θεμάτων: δηλαδή σε τέσσερα μαθήματα ανά τετράμηνο (με απώτερο στόχο την προσέλκυση του ενδιαφέροντος των μαθητών και την επαφή τους με πληθώρα αντικειμένων όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Παιδεία, η Οικογενειακή Αγωγή, κλπ). Η καταβολή εργασιών θα γίνεται μία φορά τον Φεβρουάριο και μία τον Μάιο. Μόνο στην Α Γυμνασίου τα μαθήματα θα είναι τέσσερα. Στις υπόλοιπες χρονιές τα τετραμηνιαία μαθήματα θα είναι 3 (ανά τετράμηνο)

Κάτι τέτοιο θα ισχύει από την Α Γυμνασίου έως την Α Λυκείου (η Β-Γ Λυκείου θα ανοίγουν τον δρόμο για το πανεπιστήμιο, μέσω πανελληνίων).

Στόχος αυτού είναι η απομάκρυνση του τεράστιου όγκου διαβάσματος και ο χωρισμός του σε δύο διαδικασίες με φιλικότητα προς τον μαθητή και με μεγαλύτερη προσοχή στην εμπέδωση τους με πρακτικότητα και ανάπτυξη της κριτικής σκέψης.

Ταυτόχρονα μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στα εξής προβλεπόμενα μαθήματα ΚΟΡΜΟΥ.

• Θετική Παιδεία (που θα αποτελείτε από Μαθηματικά, Φυσική- από Β Γυμνασίου-, Χημεία-από Β Γυμνασίου-, Βιολογία, Γεωμετρία)
• Λογική- Αρμονία- Έκθεση (που θα προβάλλει στάσεις ζωής, λογική σκέψη, την ζωή του μέτρου και την σωστή έκφραση απόψεων)
• Κλασσική Παιδεία (που θα αποτελείτε από Φιλοσοφία, Αρχαία, Πολιτικές/Κοινωνικές Επιστήμες και Ιστορία)
• Μουσική
• Γυμναστική
• Αγγλικά
• Δεύτερη Ξένη Γλώσσα
• Πληροφορική
• Εικαστικά
• Θρησκευτικά

Αυτά θα αποτελέσουν τα παντοτινός μαθήματα Γενικής Παιδείας σε όλη την διάρκεια φοίτησης (με σταδιακή μείωση κατά την διάρκεια Β και Γ Λυκείου) και θα εξετάζονται γραπτά κατά την περίοδο Μαΐου-Ιουνίου.

Μετά την εκπαίδευση στο Γυμνάσιο ακολουθεί η εκπαίδευση είτε στο παρασκευαστικό στάδιο για τον δρόμο του Πανεπιστημίου (Β-Γ Λυκείου), είτε στο Επαγγελματικό Λύκειο (που διατηρεί την εργαστηριακή μορφή του με την αντικατάσταση των μαθημάτων Γενικής Παιδείας), είτε, μετά την Α Λυκείου, σε σπουδές σε Ιδιωτικές Σχολές που ενδέχεται να ιδρυθούν και που θα χρηματοδοτούνται με υποτροφίες από το κράτος, και τέλος είτε, μετά την Γ Λυκείου, στο μελλοντικά ενισχυμένο ΕΑΠ (Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο) που θα ενταχθεί στον τομέα της Ανώτατης Πανεπιστημιακής Παιδείας. Οι υποτροφίες θα δίνονται με βάση τον βαθμό απολυτηρίου, την συμμετοχή σε διαγωνισμούς και σεμινάρια κλπ. Επίσης τα πανεπιστήμια θα απολαμβάνουν καθεστώς υψηλής αυτονομίας θα επιβλέπονται όμως από το κράτος και θα αποτελούν σκέλος της ανώτατης εκπαίδευσης μαζί με όλα τα υπόλοιπα ιδρύματα (Ιδιωτικά, Τεχνολογικά και πολλά άλλα τύπου ΕΑΠ). Τα πανεπιστήμια θα σκοπεύουν αποκλειστικά στις έρευνες ενώ οι φοιτητές θα σκοπεύουν στην φοίτηση της συγκεκριμένης επιστήμης που έχουν επιλέξει και μακροπρόθεσμα στην προώθηση της. Μετά από αυτά οι φοιτητές θα έχουν την δυνατότητα συμμετοχής σε κάποιο Τεχνολογικό Ινστιτούτο[1].

Σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι το μέγεθος των βιβλίων είναι απαραίτητο να μην ξεπερνά τις 100-150 σελίδες ανά τετράμηνο με σκοπό την προσφορά μόνο των απαραίτητων γνώσεων καθώς όπως είχε πει και ο Αριστοτέλης οι νέοι είναι φανερό ότι πρέπει να διδάσκονται από τα χρήσιμα τα πιο απαραίτητα.

Ακόμα στόχος της Νέας Εκπαιδευτικής Πολιτικής είναι να χαίρονται οι μαθητές με αυτά που πρέπει και να δυσαρεστούνται με αυτά που πρέπει (Πλάτωνας).

Τέλος ο πιο βασικός στόχος του νέου συστήματος είναι να κάνει ο καθένας αυτό για το οποίο είναι προορισμένος και καταλλήλως εφοδιασμένος (Σωκράτης).

Συνεπώς οι στόχοι του νέου προγράμματος σπουδών είναι:

1.    Να παρέχονται τα απαραίτητα εφόδια για την είσοδο στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση[1] μέσω Πανελληνίων Εξετάσεων.

2. Μικρότερος όγκος διαβάσματος ανά μάθημα (ουσιαστικότερη όμως εμπέδωση) και προσφορά της απαραίτητης καθολικής παιδείας.

3. Προσφορά ποικίλων ερεισμάτων μέσα από συμμετοχή σε διαγωνισμούς, σεμινάρια, εργασίες και εκδρομές.

4. Χαρά της δημιουργίας και της διδασκαλίας μέσα από το πλήθος των μαθημάτων τετραμήνου.

5. Εκμάθηση της έννοιας της δημοκρατίας.

6.  Γνωριμία με την παράδοση.

7.  Συμφιλίωση με το παρελθόν και το μέλλον τόσο της χώρας όσο και του κόσμου μας[2] (Πατριωτική Διεθνιστική Παιδεία).

8. Ευρωπαϊκές σχολικές συνεργασίες με σκοπό την γνωριμία και την συμφιλίωση των ευρωπαϊκών λαών.

9.  Προσφορά ξενόγλωσσων πτυχίων και πιστοποιητικών γνώσεων (ECDL κλπ).

10.        Ουσιαστικότερες σχέσεις καθηγητών και μαθητών μέσα από την ελαχιστοποίηση του μαθήματος πίσω από μια έδρα.

11.           Ασφαλής κοινωνικοποίηση με την εκμάθηση των βασικών αρχών της ζωή και της κοινωνίας μας.

12.        Σταθερή εκπαιδευτική πολιτική (ανεξαρτήτως κυβέρνησης) μέσα από την συνταγματική κατοχύρωση της.

13.        Ίσες ευκαιρίες μάθησης για όλους τους μαθητές ανάλογα με την απόδοση και τις δυνατότητες τους.

14.        Υποχρεωτική εκπαίδευση για την πλήρη ανάπτυξη των μαθητών μέχρι και την Γ Λυκείου (ΓΕΛ ή ΕΠΑΛ).

15.        Εξευγενισμός πνεύματος και καλλιέργεια εσωτερικού αισθητηρίου.

Διαγραμματικά το νέο εκπαιδευτικό σύστημα έχει ως εξής:

---

[1] Στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση συναθροίζονται τα ΑΕΙ, τα ΤΕΙ και το ΕΑΠ 

[2] Μέσα από την ενίσχυση τόσο της Κλασικής Παιδείας όσο και των Θετικών σπουδών. Ταυτόχρονα από την Β Λυκείου και μετά θα υπάρξει οριστικός διαχωρισμός των κατευθύνσεων. 

Αυτή η πρόταση πηγάζει μέσα από τις σχολικές τάξεις, ανάμεσα από τους μαθητές. Είναι η απορροή των αγώνων τους και πόρισμα των αιτημάτων τους για ανάπτυξη κριτικής σκέψης, σταθερότητα στον τομέα της εκπαίδευσης, σίγουρο μέλλον, ολοκληρωμένη κατάρτιση (Ημερίδες ΣΕΠ), ομαδικό πνεύμα, καλύτερες σχέσεις μεταξύ καθηγητών μαθητών και πάνω από όλα… φιλελεύθερη προοπτική μέσω του δημοκρατικού, δίκαιου σχολείου αλλά και μέσω του δικαιώματος της προαιρέσεως που θα κατέχει το σύστημα.

Το εκπαιδευτικό σύστημα είναι το Α και το Ω του σύγχρονου πολιτισμού και είναι αναγκαίος ο άμεσος εκσυγχρονισμός του με κάθε κόστος.

Γιατί… η γαρ σωστή παιδεία αυτή εστί (Αριστοτέλης Ηθικά Νικομάχεια Β3 1-2)…

Φώτης Κυζάκης